در این مورد کلا شک کنید!
♦ مهدی بذرافکن
چندی پیش این دانشگاه پژوهشی انجام داد که نشان می‌دهد کاربران شبکه‌های اجتماعی اغلب در تشخیص محتوای جعلی و معتبر، حرفه ای نیستند و فریب می خورند.
این پژوهش روش هایی برای شناساییِ خبرهای جعلی یا همان فیک نیوزها ارائه داده است.
طی سلسله مطالبی که قبلا اینجا آغاز کردم از این به بعد به تشریح این روش ها می پردازم با این توضیح که بنده از روش های ارایه شده در تحقیق دانشگاه استنفورد (فقط) عناوین را برداشت کرده و بر اساس تجربه و تخصصِ تحصیلی ام –ارتباطات- محتوا را ارایه می کنم.
مطلب امروز:
به تیترها و خبرها به صورت جدی شک کنید!
به تاریخ خبرها توجه کنید
سالهاست که خبر می خوانم. بیشتر از بیست سال در روزنامه ای به نام «خبر» کار می کردم که اغلب محتوایش خبر بود و شعارش خبررسانی سریع، آن هم در زمانی که خبری از سایت های خبری و شبکه های اجتماعی به شکل کنونی نبود.
فکر کنم حدود سه سال پیش بود؛ یکی از همکاران سراسیمه وارد تحریریه شد و از سقوط هواپیمای مسافربری تهران به ارمنستان و کشته شدن تمام ۱۶۸ مسافر و خدمه هواپیما خبر داد.
منبع خبر او یک گروه واتساپی بود. در این شرایط اولین کار چک کردن خبرگزاری ها و سایتهای مهم خبری بود؛آخرین خبرهای دو ساعت گذشته اغلب خبرگزاری ها و سایت های خبری را چک کردم هیچ اثری از این خبر ناگوار نبود.
کانال های تلگرامی مهم نیز این خبر را مخابره نکرده بودند.نتیجه این که خبر تایید نشد.
جستجو در گوگل اما نتیجه جالبی داشت. خبری که همکارمان در گروه واتساپی دیده بود بود واقعیت داشت اما مربوط به تیرماه سال ۱۳۸۸ بود.
در آن سانحه ناگوار یک فروند هواپیمای مسافربری از نوع توپولف تی یو-۱۵۴ متعلق به شرکت هواپیمایی کاسپین که عازم ارمنستان بود دقایقی پس از بلند شدن از فرودگاه امام خمینی تهران در در ۱۲ کیلومتری جنوب قزوین بین منطقه فارسیان و جنت‌آباد در بخش مرکزی قزوین سقوط کرد و متاسفانه ۱۶۸ مسافر و خدمه هواپیما جان باختند.
بعضی مواقع اخبار واقعی در تاریخ غیر واقعی منتشر می شود.
مثل همین خبر که پس از حدود ۱۰ سال دوباره منتشر و بسیاری هم باور کرده بودند؛خبر تیرماه ۱۳۸۸ را در تاریخ آذرماه ۱۳۹۸ نشر داده بودند.این که با چه هدفی می تواند دلایل زیادی داشته باشد اما مهم این است که در مواجهه با چنین خبری باید چه کرد.
همانگونه که عرض کردم ابتدا باید در این اخبار شک کرد. وقتی به چیزی شک می کنید ناخوداگاه به دنبال راستی آزمایی و دروغ و راست بودن آن می روید.
شک کنید! شک کنید! شک کنید! خصوصا این روزها و حجم گسترده اخباری که مثل نقل و نبات به صورت سردردآوری در فضای مجازی پخش می شود؛لطفا و خواهشا به همه اخبار شک کنید. کمی تردید کنید. کمی صبر کنید بعد که مطمئن شدید بازنشرش کنید. باور کنید اتفاق خاصی نمی افتد اگر خبری را دیرتر برای دوستانتان ارسال کنید!
تاریخ خبر ها را هم دقت کنید. متوجه باشید ممکن است خبر صحیحی که چند سال یا چند ماه قبل روی داده دوباره منتشر شود.
خلاصه و جمع بندی مطلب امروز:
وقتی خبری می خوانیم، اول در راست بودن آن شک کنیم تا خلافش ثابت شود! و بعد این که به تاریخ و گذشته اخبار توجه کنیم. شک کردن در اخبار و جستجو در پی راستی و دروغ بودن آنها بسیاری مشکلات را حل و از گسترش شایعات جلوگیری می کند.
